زخم های اندام تحتانی، مانند زخم‌های شریانی و وریدی، می‌توانند پیچیده و پرهزینه باشند و باعث ناراحتی شوند. تخمین زده می شود که ۱٪ از جمعیت بزرگسال تحت تأثیر انواع زخم های عروقی قرار دارند و ۳.۶٪ از افراد مبتلا بالای ۶۵ سال سن دارند. عوامل زیادی در مزمن شدن زخم های اندام تحتانی نقش دارند، از جمله بیماری وریدی، بیماری شریانی، نوروپاتی، و علل کمتر شایع اختلالات متابولیک، اختلالات خونی و بیماری های عفونی. در مجموع ۱۵ تا ۲۰ درصد از زخم های اندام تحتانی علل مختلط دارند.
زخم های وریدی
فشار سیستم وریدی به طور طبیعی حین ورزش یا زمانی که پمپ ماهیچه ساق پا در حال استفاده است، کاهش می یابد. هنگامی که ماهیچه ها شل هستند، دریچه های وریدهای پرفوراتور باید از برگشت خون جلوگیری کرده و فشار کم را در گردش خون وریدی عمقی حفظ کنند. اگر وریدها آسیب ببینند، فشار بالا باقی می ماند و بنابراین دریچه ها ناکارآمد تلقی می شوند. فشار خون وریدی پایدار منجر به زخم های وریدی ساق پا می شود که ناشی از نارسایی مزمن وریدی است.
زخم های شریانی
زخم های شریانی به دلیل کاهش خون رسانی شریانی به اندام های تحتانی به دلیل بیماری آترواسکلروتیک شریان های بزرگ ایجاد می شوند. هنگامی که همزمان فشار خون بالا در لایه داخلی شریان وجود داشته باشد، آسیب بیشتری رخ خواهد داد. نتیجه گردش خون ضعیف یا کاهش جریان خون شریانی، هیپوکسی و آسیب بافتی است.
اهمیت ارزیابی عروقی
انجام یک ارزیابی سیستماتیک کامل برای تشخیص صحیح علل زمینه ای و درمان بهینه در این بیماران حیاتی است. تمایز زخم های وریدی از شریانی باید با ارزیابی موقعیت آناتومیکی، شکل زخم و رنگ زخم به عنوان خط پایه و به دنبال آن مطالعات عروقی انجام شود. درمان نامناسب می تواند منجر به وخامت زخم و از دست دادن اندام یا مرگ شود. استفاده از استراتژی‌های مختلف و روش های جدیدتر در بیماران مبتلا به زخم‌های اندام تحتانی میتواند نه تنها منجر به نتایج بهبودی بهتر، بلکه کیفیت زندگی بهتر و بار مالی کمتری بر بیمار شود.
ارزیابی دقیق عروق برای تعیین تشخیص و درمان صحیح ضروری است. ارائه‌دهندگان باید هر دو پا را بررسی و مستند سازی کنند، از جمله لمس نبض‌ها، ادم در صورت وجود (گوده گذار یا خیر)، تغییرات رنگ پوست، وریدهای واریسی، اگزما، آتروفی و لیپودرماتواسکلروز. حس، سطح فعالیت و دامنه حرکت را تعیین کنید. ارزیابی کامل زخم باید شامل ارزیابی محل زخم، اندازه، عمق، نوع بافت (ها)، اگزودا، لبه‌ها یا حاشیه‌ها، پری ووند و پوست اطراف باشد. در جدول زیر به طور خلاصه تفاوت زخم های شریانی و وریدی را مشاهده میکنید.
| اتیولوژی | زخم های شریانی | زخم های وریدی |
| عمق زخم | ضخامت نسبی ضخامت کامل | ضخامت نسبی ضخامت کامل |
| محل زخم | بین انگشتان پا،سر فالنکس ها، نوک انگشتان پا، قوزک جانبی | ساق پا |
| علائم | ظاهر سوراخ شده بافت زخم رنگ پریده یا نکروزه زخم کم اگزودا پوست رنگ پریده، براق، کشیده و نازک عدم وجود مو | شکل نامنظم زخم دانه ای اگزودای متوسط تا زیاد وجود هموسیدرین لیپودرماتواسکلروز ادم سفت |
| عوامل خطر | دیابت کنترل نشده کفش نامناسب بدشکلی های پا سن بالا بیماری های ثانویه و محیطی شریانی بیماری عروق محیطی | دیابت بارداری سن بالا ترومبوز ورید عمقی، وریدهای واریسی نارسایی احتقانی قلب سوء تغذیه چاقی بی تحرکی |
مداخلات
پاکسازی زخم و دبریدمان هسته اصلی سرعت بخشیدن درمان زخم هستند. استفاده از یک یا چند روش از پنج روش دبریدمان به حرکت زخم ها به سمت بهبودی کمک می کند. بیمارانی که با دبریدمان شارپ درمان شده اند، در مقایسه با بیمارانی که با دبریدمان درمان نشده اند، کاهش قابل توجهی در اندازه زخم نشان داده اند.
مراقبت خوب از پوست برای جلوگیری از آسیب پوست و ایجاد زخم های وریدی ضروری است. نرم کننده ها و عوامل استروئیدی موضعی در درمان بیماری های پوستی موثر هستند.
پانسمان های انتخابی شامل هیدرو اکتیو، هیدروکلوئید، فیلم ها، پانسمان های جاذب مانند آلژینات، فوم ها و پانسمان های فوق جاذب است. این پانسمان ها به حفظ رطوبت زخم، تنظیم حرارت و بهبود زخم کمک می کنند. پانسمان کلاژن با یا بدون نقره برای کاهش متالوپروتئینازهای ماتریکس و مدیریت سطوح باکتریایی استفاده می شود. زخم های شریانی تا زمانی که مشکل خونرسانی برطرف نشده باید فقط پانسمان خشک شوند.
ضد میکروب ها و آنتی سپتسک ها با از بین بردن بیوفیلم و مدیریت رادیکال های آزاد برای افزایش بهبودی استفاده می شوند. نشان داده شده است که کادکسومر ید، پوویدون، ید، عسل پزشکی، نقره، هیپوکلریت سدیم، پراکسید و اسید هیپوکلروس نیز موجب بهبودی زخم میشوند. سورفکتانت ها و پاک کننده های زخم به حذف ترشحات و آلاینده ها در بستر زخم کمک می کنند.
درمان‌های پیشرفته مراقبت از زخم شامل محصولات سلولی و/یا بافتی و پیوند پوست به عنوان درمان ثانویه زمانی که روش های استاندارد شکست بخورد، استفاده میشوند. دارو درمانی نیز میتواند موثر باشد. در صورت مشکوک بودن به عفونت، داروهایی شامل پنتوکسی فیلین، آسپرین، استاتین ها، فلبوتومیکس و آنتی بیوتیک ها استفاده میشوند.( بدون مشورت با پزشک اقدامی انجام ندهید.)
جمع بندی
بیشتر زخم های مزمن اندام تحتانی ناشی از شرایط عروقی است. یک شرح حال جامع و ارزیابی فیزیکی برای شناسایی زودهنگام، تشخیص علت صحیح و انتخاب موثرترین برنامه درمانی ضروری است. سهیم کردن بیماران در مراقبت و آموزش آنها در بهینه سازی مدیریت زخم و به حداقل رساندن عود مجدد زخم ها کلیدی است.